Στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΕΡΑΣΤΑ

Είσοδος στην αρχαία Κασσώπη, χτισμένη στις πλαγιές του Ζαλόγγου. (Φωτογραφία: Βασιλική Κεράστα)

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Μια ανοιξιάτικη περιήγηση με πολλή ιστορία, όμορφη φύση και δραστηριότητες, την οποία σχεδίασε το σωματείο Διάζωμα και υλοποίησε με επιτυχία το ταξιδιωτικό γραφείο somewhere we know.

Ταξιδεύοντας από θέατρο σε θέατρο, διασχίζουμε χιλιοπερπατημένα μονοπάτια αρχαίων ελληνικών πόλεων προκειμένου να γνωρίσουμε την Ηπειρο με έναν άλλο τρόπο. Στόχος σημαντικά θέατρα της Κλασικής και της Ρωμαϊκής περιόδου και πολιτιστικά σταυροδρόμια, εκεί όπου τα ανεπανάληπτα ορεινά τοπία της Ηπείρου ημερεύουν πλησιάζοντας το Ιόνιο πέλαγος. Κοντά τους, οι απέραντες παραλίες από την Πρέβεζα έως την Πάργα, ιδανικές για τις πρώτες βουτιές μας. Μια διαδρομή που αφυπνίζει τον φιλομαθή ταξιδιώτη μέσα μας, απαιτεί ψάθινο κατά προτίμηση καπελάκι και άσβεστη διάθεση για ανοιξιάτικους περιπάτους.

Η ξενάγηση είναι ένας σοβαρός λόγος να ακολουθήσει κάποιος αυτό το ταξίδι οργανωμένα. Οι δικοί μας αρχαιολόγοι - ξεναγοί, Δήμητρα Δρόσου και Τατιάνα Ιορδανίδου, μαζί με τους ανθρώπους του ταξιδιωτικού γραφείου somewhere we know, απογειώνουν την περιήγηση με τόσες ακριβώς περιγραφές και αναλύσεις όσες χρειαζόμαστε, με πάθος που ζωντανεύει την απύθμενη ιστορικότητα κάθε πέτρας γύρω μας, στάσεις για καφέ κάτω από αιωνόβιες βελανιδιές, κέφι και χιούμορ.

Xρονικά ξεκινάμε από τα μυκηναϊκά χρόνια, με το μαντείο της Δωδώνης και το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, για να περάσουμε στην Κλασική εποχή, με τα Θέατρα της Δωδώνης, των Γιτάνων, της Κασσώπης, και από εκεί στην εντυπωσιακή πόλη της Νικόπολης και στη Ρωμαϊκή περίοδο. Τα θέατρα γίνονται αφορμή να κινηθούμε κοντά σε ποτάμια όπως ο Αραχθος και ο Θύαμις, με αποκορύφωμα τη βαρκάδα στον Αχέροντα.

Οπως εύστοχα παρατηρεί η συνταξιδιώτισσα Φανή Σπυρούλη, «το ωραίο σε αυτό το ταξίδι είναι ο τρόπος που νιώθεις τη ροή της ιστορίας. Μέσα από περιήγηση και περιπάτους σε οργιώδη φύση, αποκτάς καλύτερη γνώση των διαφορετικών εποχών, της μεταξύ τους αλληλουχίας, της αλληλεπίδρασης πολιτισμών».

Παιχνίδι στη Δωδώνη

Γεωγραφικά ξεκινάμε από τη Δωδώνη, τον πιο σημαντικό ίσως αρχαιολογικό χώρο της Ηπείρου, όπου λατρευόταν ο Δίας. Το μαντείο της θεωρείται το αρχαιότερο σε όλη την Ελλάδα και το θέατρό της ένα από τα μεγαλύτερα, με χωρητικότητα περίπου 15.000 έως 17.000 θεατές.

Δεν παρακολουθούμε την τέλεση των Ναΐων προς τιμήν του Δία όπως οι αρχαίοι, αλλά το παιχνίδι «αγαλματάκια ακούνητα, αμίλητα κι αγέλαστα» από τα παιδιά της παρέας που βρήκαν τρόπο να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη σκηνή του θεάτρου. Αρκετά μικρά για να ξεναγηθούν στην ιστορική σημασία του αρχαιολογικού χώρου, κατάφεραν να τον μετατρέψουν σε έναν υπέροχο παιδότοπο! Εχω, μάλιστα, την αίσθηση πως κανείς ανάμεσά μας δεν χάρηκε τον φυσικό, ανθισμένο χλοοτάπητα της Αρχαίας Δωδώνης όπως η τρίχρονη δεινή οδοιπόρος αρχαιοτήτων.

Το χαμομήλι έχει ανθίσει μαζί με αγριολούλουδα γύρω από τους δρόμους, μέσα στα δωμάτια αλλοτινών κατοικιών και ιερών. Στεκόμαστε κάτω από τη σκιά μιας βελανιδιάς, ακούγοντας τις ξεναγούς να μας οδηγούν από τον 8ο π.Χ. ακόμα αιώνα έως τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους. Μπαινοβγαίνουμε συνεχώς στις εποχές, καθώς στην πλαγιά απέναντί μας φαίνεται το χωριό Μαντείο κι εκεί μας περιμένει ζυγούρι στη γάστρα για μεσημεριανό.

Τα άγνωστα Γίτανα

Τον 3ο αιώνα π.Χ., εποχή έντονης ανοικοδόμησης στην Ηπειρο, αναπτύχθηκαν τα Γίτανα. Τότε χτίστηκε και το θέατρο της πόλης, που ο ποταμός Καλαμάς (ή Θύαμις) συνεχίζει να προστατεύει σαν φυσικό τείχος. Γύρω μας αναλημματικοί τοίχοι, ειδώλια από ασβεστόλιθο της περιοχής, τα ψηφιδωτά του Πρυτανείου. Μαζί τους το κελάηδισμα των πουλιών και η βοή του ποταμού, ήχοι αναλλοίωτοι στις χιλιετίες. Οπως και αυτός από τα κουδούνια των προβάτων που έχουν βρει τον τρόπο να βοσκήσουν εντός πόλης. Συνήθεια που κρατάει από τις περιόδους αιχμής των πόλεων γι’ αυτά, άλλη μία αφορμή για συζήτηση για εμάς, γύρω από την ελλιπή φύλαξη πολλών αρχαιοτήτων.

Τα Γίτανα (και όχι Γιτάνη, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα), χτίστηκαν στη νοτιοδυτική πλαγιά του όρους Βρυσσέλα, γύρω στο 350 με 335 π.Χ. Υπήρξαν το πολιτιστικό κέντρο των Θεσπρωτών και εκτείνονται σε μια έκταση σχεδόν 300 στρεμμάτων, που μπορεί να φιλοξενήσει έναν καλό περίπατο.

Εδώ έχω, επιτέλους, την τύχη να απενοχοποιήσω εκείνο τον παιδικό θαυμασμό που νιώθω όταν παρατηρώ τεράστιες πέτρες αριστοτεχνικά τοποθετημένες σε ιερά, θέατρα και άλλα κτίσματα της αρχαιότητας. «Μα πώς το έκαναν αυτό; Πώς τις μετέφεραν, πώς σμίλεψαν ένα τόσο σκληρό υλικό;» Την ίδια απορία και θαυμασμό εκφράζει ο γνωστός γλύπτης και καθηγητής Θεόδωρος Παπαγιάννης, με τον οποίο μοιραζόμαστε αυτόν τον περίπατο.

Στην τουριστική Πάργα

Στο σήμερα μας επαναφέρει για λίγο η Πάργα, μια πολύ καλή επιλογή για διανυκτέρευση σε αυτό το ταξίδι. Χτισμένη αμφιθεατρικά γύρω από τα υπέροχα λιμανάκια της, είναι γεμάτη ξενώνες και ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφέ και μαγαζιά με είδη δώρων. Η παλιά συνοικία Τουρκοπάζαρο, δίπλα στο ενετικό κάστρο, κοιτάει στην παραλία Βάλτος και αξίζει να την επισκεφτεί κανείς, ειδικά αν θέλει να ξεφύγει για λίγο από το πολύ τουριστικοποιημένο λιμάνι της.

Η τοξωτή ορχήστρα της Κασσώπης

Συνεχίζοντας κατά μήκος των ακτών του Ιονίου, περνάμε δίπλα από την εποχιακή λίμνη του Καλοδικίου με τα άπειρα νούφαρα, για να φτάσουμε στην Κασσώπη, μια ελληνική πόλη του 4ου - 2ου αιώνα π.Χ., χτισμένη κατά το Ιπποδάμειο σύστημα στις πλαγιές του Ζαλόγγου. Η μυρωδιά της φρέσκιας ρίγανης ακολουθεί, τέτοια εποχή, τα μονοπάτια της αρχαίας πόλης. Το μάτι απλώνεται στη χερσόνησο της Πρέβεζας και στον Αμβρακικό κόλπο. Επιστρέφει στις βάσεις γκρεμισμένων τοίχων και με τη βοήθεια των ξεναγών φαντάζεται διώροφες κατοικίες. Στον ανηφορικό περίπατο συναντάμε μια χελώνα που αποδεικνύεται εξαιρετικά κοινωνική στο πέρασμα μικρών και μεγάλων δίπλα της. Καταλήγουμε στο μεγάλο Θέατρο της Κασσώπης. Η χωρητικότητά του υπολογίζεται πως ήταν 5.000 - 6.000 άτομα και η ιδιομορφία του έγκειται στο ότι η ορχήστρα δεν σχηματίζει κύκλο, αλλά τόξο. Δοκιμάζουμε την ακουστική του και απολαμβάνουμε τη θέα του που φτάνει έως τη Λευκάδα.

Βαρκάδα στον Αχέροντα

Το απόγευμα μας βρίσκει στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του Νεκρομαντείου του Αχέροντα και σε χώρους όπως η υπόγεια, λαξευμένη στον φυσικό βράχο κρύπτη. Καμία ηχός, όπως και τότε, συνθήκη που παραπέμπει στη μυστηριακή χρήση του χώρου. Το νεκρομαντείο ανήκε στους Θεσπρωτούς έως το 167 π.Χ., όταν πυρπολήθηκε από τους Ρωμαίους. Σήμερα είναι το πρώτο σε επισκεψιμότητα μνημείο της Ηπείρου.

Ακολουθεί μια απολαυστική βαρκάδα στον Αχέροντα, τουλάχιστον για όποιον καταφέρνει να μη σκέφτεται τον Κάτω Κόσμο. Το σπιρτόζικο βλέμμα του Βασίλη Τάσου ή Παππά (έχει δύο επίθετα), που κρατάει το πηδάλιο της βάρκας, και η ζωντανή φωνή του επιφυλάσσουν μια ξενάγηση που συνδυάζει αναφορές στην αρχαιότητα, αυτοσχέδια σύγχρονη πολιτική σάτιρα και προσωπικές ερωτικές εξομολογήσεις! Ενα λαϊκό είδος ξενάγησης που έχει, όπως μαθαίνουμε, καθιερωθεί από τους περισσότερους βαρκάρηδες του Αχέροντα. Αυτή την εποχή, οι πρασινωπές όχθες του ποταμού αλλάζουν μέρα με την ημέρα χρώμα, χάρη στις άσπρες αγριοτριανταφυλλιές που ανθίζουν, ενώ τα αηδόνια χτίζουν κάπου εκεί κοντά τις φωλιές τους με χνούδι ιτιάς.

Ανατολή και δύση στη Νικόπολη

Καταλήγουμε στη Νικόπολη, την πόλη της νίκης του Οκταβιανού Αύγουστου εναντίον του στόλου του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας, το 31 π.Χ. Τα τείχη της έχουν πάνω από 5 χλμ. μήκος και από αυτά μπορεί κανείς να απολαύσει την ανατολή αλλά και τη δύση του ήλιου. Συναντάμε αρχαιολόγους να εργάζονται για την αποκατάσταση του Ωδείου της Νικόπολης και άλλους να έχουν φυτέψει έναν μικρό κήπο δίπλα στο σημείο των ανασκαφών τους.

Τη χιλιετή ιστορία της Νικόπολης, έως την εγκατάλειψή της το 1020 μ.Χ., ακολουθούμε στο σύγχρονο μουσείο, εκεί όπου τα όρια ανάμεσα στον ρωμαϊκό και τον παλαιοχριστιανικό κόσμο γίνονται σχεδόν αδιόρατα. Τα πάντα έχουν μια συνέχεια εδώ. Πριν πάρουμε το δρόμο της επιστροφής μέσω ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων, στεκόμαστε λίγο παραπάνω, μπροστά από το μαρμάρινο άγαλμα της Αφροδίτης Ουρανίας, θαυμάζουμε χρηστικά αντικείμενα της καθημερινότητας, τα ψηφιδωτά της Βασιλικής Δουμετίου και κάνουμε άλλη μία στάση για καφέ στη σκιά ενός δέντρου.