10 δηλώσεις του Χατζιδάκι που δεν θα ξεχαστούν ποτέ

Σαν σήμερα, πριν απο 21 χρόνια, στις 15 Ιουνίου 1994, ένα μεγάλο κεφάλαιο της πολιτισμικής, αλλά και της ευρύτερης, ελληνικής ιστορίας έκλεισε για πάντα με τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι. Άφησε, όμως, για πάντα αναμμένο το λίκνο του πολιτισμού μέσα απο τη μουσική του -αλλά και των δηλώσεών του, που αποδεικνύονται «προφητικές» και αναφέρονται τόσο στο κοινωνικό, όσο και στο πολιτκό γίγνεσθαι της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης γενικότερα.
Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 23 Οκτωβρίου 1925, γόνος αστικής οικογένειας, και η μουσική του εκπαίδευση ξεκίνησε σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών. Μετά το χωρισμό των γονιών του, εγκαθίσταται στην Αθήνα με τη μητέρα του, όπου, λόγω οικονομικών δυσχεριών, κάνει διάφορες δουλειές για να τα βγάλουν πέρα. Παράλληλα, επεκτείνει τις μουσικές του γνώσεις με τον Μενέλαο Παλλάντιο, ενώ την ίδια περίοδο συνδέεται με άλλους καλλιτέχνες και διανοούμενους, μεταξύ των οποίων, οι ποιητές Νίκος Γκάτσος, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Άγγελος Σικελιανός και ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. Κατά την τελευταία περίοδο της Κατοχής, συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, όπου γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη, με τον οποίον σύντομα ανέπτυξε φιλία. Ο Μάνος Χατζιδάκις από την εποχή της απελευθέρωσης ανέπτυξε βαθιά πολιτική σκέψη, κεντρικός άξονας της οποίας ήταν η αμφισβήτηση και η αναθεώρηση.
Από την Μεταπολίτευση, και μέχρι το τέλος της ζωής του, παρενέβαινε συστηματικά και με έντονο τρόπο στον δημόσιο βίο. Ο ίδιος, παρά την έντονη κριτική που του ασκήθηκε για τις απόψεις του, με πλήθος συνεντεύξεων, άρθρων και δηλώσεων, πάλεψε ενάντια σε αυτά που ο ίδιος θεωρούσε ως μεθοδεύσεις, λαϊκισμό, συντηρητισμό και αμετροέπεια της εξουσίας. Με αφορμή, λοιπόν, την 21η επέτειο απο το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, ψάξαμε και σας παρουσιάζουμε 10 απο τις σημαντικότερες και πιο εύστοχες δηλώσεις του, που έμειναν στην ιστορία και που δεν θα ακούσουμε στις μέρες μας απο κανένα δημόσιο πρόσωπο.
1) «Η Ελλάδα θα γίνει μια ασήμαντη επαρχία της Ευρώπης που θα κυβερνάται από τους Ευρωπαίους -και δεν θα έχει καμιά διαφορά απο την Τουρκοκρατία«.
2) «Όταν το πρόσωπο του τέρατος (φασισμός) πάψει να μας τρομάζει, τότε πρέπει να φοβόμαστε… Γιατί αυτό σημαίνει ότι έχουμε αρχίσει να του μοιάζουμε».
3) «Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας, χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενυσχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους, που περιέχουμε, είναι η Παιδεία. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος…».
4) «Τι ιδέα! Σε ποιάν Ελλάδα, κύριε Πρόεδρε; Στην Ελλάδα της αυθαιρεσίας, του κρατικού ερασιτεχνισμού, του εξογκωμένου παρακράτους, της αναλγησίας και του εξευτελισμού του ανώνυμου πολίτη, του με επίσημο πρόγραμμα καταποντισμού της αξιοπρέπειάς του, του ευνουχισμού της νεότητάς του; Στην Ελλάδα με την εξοντωτική φορολογία για να καλυφθεί η ανικανότητα του κράτους να ασκήσει οικονομική πολιτική; Στην Ελλάδα της κομπίνας και της αστυνομολατρείας, της ταύτισης έθνους και κάθε κυβερνήσεως, ώστε, σαν ο πολίτης αντιδρά, να χαρακτηρίζεται αυτομάτως ως αντεθνικός;«.
5) «Το φάντασμα του κτήνους παρουσιάζεται ιδιαιτέρως έντονα στους νέους. Εκεί επιδρά και το μάρκετινγκ. Η επιρροή από τα Μ.Μ.Ε. ενός τρόπου ζωής που ευνοεί το εμπόριο. Κι όπως η εμπορία ναρκωτικών ευνοεί τη διάδοσή τους στους νέους, έτσι και η μουσική, οι ιδέες, ο χορός και όσα σχετίζονται με τον τρόπο ζωής τους έχουν δημιουργήσει βιομηχανία και τεράστια κι αφάνταστα οικονομικά ενδιαφέροντα.»
6) «Αδιαφορώ για τη δόξα. Με φυλακίζει μες στα πλαίσια που καθορίζει εκείνη, κι όχι εγώ».
7) «Περιφρονώ αυτούς που δεν στοχεύουν στην αναθεώρηση και στην πνευματική νεότητα, τους εύκολα «επώνυμους» πολιτικούς και καλλιτέχνες, τους εφησυχασμένους συνομήλικους, την σκοτεινή και ύποπτη δημοσιογραφία, καθώς και την κάθε λογής χυδαιότητα».
8) «Δύο είναι οι εχθροί της πολιτικής και του πολιτισμού: ο λαϊκισμός και ο ελιτισμός«.
9) «Λένε, πως οι καλλιτέχνες είναι είτε κομμουνιστές, είτε ομοφυλόφιλοι. Εγώ, πάντως, δεν είμαι κομμουνιστής…»
10) «Η δόξα είναι επιταγή που δεν πρέπει να εξαργυρώσεις σε χρήμα. Παίρνεις χρήμα, χάνεις τη δόξα».
Αφροδίτη Αντωνοπούλου
ΠΗΓΗ