Σαν σήμερα, απελευθέρωση της Πάργας

Την Κυριακή 23 Φεβρουάριου του 1913 δυο μέρες μετά την απελευθέρωση τον Ιωαννίνων και μια από της Πρέβεζα (20-21/2/1913) ήρθε και η σειρά της Πάργας.

Με αφορμή την επέτειο αναδημοσιεύουμε την Ομιλία–Εισήγηση του Γ. Δούρου στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Πάργας στις 23-2-2003 στην Α΄ Επιστημονική Ημερίδα «Η Πάργα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό»

(...) Το ενδιαφέρον μου εστιάζεται στα προβλήματα των Παργινών και στις προσπάθειες που κατέβαλλαν προκειμένου να τα αντιμετωπίσουν. Θα αναφερθώ σε μικρές καθημερινές στιγμές του βίου τους.

Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τη μεταπελευθερωτική πορεία της Πάργας - και κάνοντας μια παρένθεση διευκρινίζω ότι εννοώ την ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει Πάργα-Ανθούσα-Τρίκορφο-Αγιά –Αγία Κυριακή- σε δυο μεγάλες περιόδους.. Αυτή του 1913-1955 και αυτή του 1956 μέχρι τις μέρες μας.

1 η Περίοδος.

Η απελευθέρωση βρίσκει τους κατοίκους της Πάργας να ασχολούνται με τη γεωργία (καλλιέργεια ελιάς και εσπεριδοειδών , κυρίως κίτρων, μικρή παραγωγή καλαμποκιού και σιταριού ) κτηνοτροφία , κυρίως αιγοπροβάτων και αλιεία . Λειτουργούν αρκετά ελαιοτριβεία . Γίνεται εμπόριο λαδιού και κίτρων (των τελευταίων κυρίως προς το εξωτερικό , σε παροικίες Εβραίων.)

Οι συγκοινωνίες είναι θαλάσσιες και διεξάγονται κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, γιατί η Πάργα δεν έχει φυσικό λιμάνι και προβλήτα .

Τοπικοί καραβοκύρηδες διατηρούν τη θαλάσσια επικοινωνία και τους εμπορικούς δεσμούς με την Κέρκυρα και τα άλλα λιμάνια της περιοχής μας .

Τα πρώτα δέκα χρόνια μετά την απελευθέρωση είναι εξαιρετικά δύσκολα . Η χώρα βρίσκεται συνεχώς σε εμπόλεμη κατάσταση.

Την περίοδο αυτή παρουσιάστηκε έντονα το πρόβλημα επισιτισμού των κατοίκων.

Οδικό συγκοινωνιακό δίκτυο δεν υπάρχει. Μέσο επίγειας μεταφοράς το άλογο και το μουλάρι. Σταθερή συναλλακτική αξία το λάδι.

Οι βαρκάρηδες του τόπου με την ηρωική τους δράση διατήρησαν ανοικτούς τους δρόμους εφοδιασμού σε τρόφιμα και άλλα αγαθά .

Την ίδια εποχή υπάρχουν έντονες αντιδράσεις των κατοίκων σε απόπειρες φυγάδευσης τροφίμων μέσω θάλασσας για άλλες περιοχές. Προκειμένου να διασφαλίσουν την βιωσιμότητα του τόπου φτάνουν ακόμα και σε βιαιότητες κατά ατόμων που υποπτεύονται ότι φυγαδεύουν τρόφιμα .

Η γρίπη του 1917 θανατώνει πολύ κόσμο. Ηρωικός ο αγώνας των γιατρών της περιοχής μας να κρατήσουν ζωντανό τον πληθυσμό αβοήθητοι , χωρίς μέσα και κυρίως χωρίς αμοιβή στις περισσότερες των περιπτώσεων.

Παρά τις δύσκολες συνθήκες , από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης , λειτούργησε Δημοτικό Σχολείο και Σχολαρχείο. Η δίψα για παιδεία δε γνωρίζει αντιξοότητες.

Και έρχεται η Μικρασιατική καταστροφή. Πρόσφυγες εγκαθίστανται στην Πάργα . Χώρος αρχικής φιλοξενίας και το Σχολαρχείο που για έξι μήνες δε λειτουργεί .

Αυτά τα πρώτα δέκα χρόνια παρατηρείται και μια τάση μετανάστευσης των Παργινών.

Το Κράτος, έχοντας προφανώς να κλείσει άλλες πληγές δε δείχνει ιδιαίτερη μέριμνα για την περιοχή .

Τα επόμενα δέκα χρόνια (1924-1934 ) ο τόπος προκόβει . Χτίζονται νέα σπίτια , επεκτείνονται παλιά , αναπτύσσεται εντονότερα το εμπόριο. Δημιουργούνται καινούργια καταστήματα και με την εγκατάσταση και λειτουργία Δημόσιων Υπηρεσιών αποκτά "ζωή" ο τόπος . Η βάση της οικονομίας εξακολουθεί να είναι η ίδια . Οδικά η Πάργα παραμένει αποκομμένη , γίνεται όμως πιο τακτική η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία που προσφέρει σύνδεση και με τον Πειραιά . Παργινοί καραβοκύρηδες εξακολουθούν να κρατάνε την επαφή με Κέρκυρα –Παξούς και τα άλλα λιμάνια της περιοχής μας .

Παργινοί έμποροι που έχουν πλουτίσει στο εξωτερικό αφήνουν μετά το θάνατό τους την περιουσία τους στον τόπο μας. ( Βασιλάδες, οι σημαντικότεροι τοπικοί ευεργέτες . ) Τα χρήματα αυτά αξιοποιούνται σε κοινωφελή έργα . ( Κατασκευή υδραγωγείου , στοιχειώδες δίκτυο ύδρευσης , προικοδότηση άπορων κοριτσιών. )

Μέσο επικοινωνίας με τις διπλανές περιοχές παραμένει το άλογο και το μουλάρι . Μέσο συναλλαγής και πάλι το λάδι . Μέσο οικονομικής ισχύος η κατοχή ελαιοκτημάτων .

Ο τόπος έχει αρκετά αλλάξει . Ο πόθος όμως των Παργινών να συνδεθούν με τους προγονούς τους , παραμένει άσβεστος. Στις 22-5-1930 μέσα σε ιδιαίτερα φορτισμένη ατμόσφαιρα και με παλλαϊκή συμμετοχή τα ιερά κειμήλια των Παργινών , που φυλάσσονταν στην Κέρκυρα , μεταφέρονται με το Πολεμικό Πλοίο "Έλλη" στην "Πάργα πίσω" .

Η δεκαετία 1935-45 σημαδεύεται αρχικά από τη δικτατορία της 4^ης Αυγούστου. Αρχίζουν τα μηνύματα του επερχόμενου νέου Πόλεμου. Για στρατιωτικούς κυρίως λόγους "κατασκευάζεται" ένα υποτυπώδες οδικό δίκτυο. Κύριοι δρόμοι επικοινωνίας όμως εξακολουθούν να παραμένουν οι θαλάσσιοι.

Πόλεμος του 1940. Συμμετοχή των Παργινών που είναι κάτω των 30 ετών. Το Σύνταγμα στο οποίο μετέχουν στην πρώτη γραμμή του Ελληνοϊταλικού Μετώπου. Ακολουθεί η Κατοχή. Η πεινά. Οι αιχμαλωσίες αμάχων. Η μεταφορά αιχμαλώτων στην Ιταλία. Η εκτέλεση αμάχων (Γάκης Ζέρης). Σύμμαχος του τόπου η ελιά. Η μεγάλη παραγωγή λαδιού τα δύσκολα αυτά χρόνια επιτρέπει την ανταλλαγή του κυριολεκτικά "χέρι με χέρι" με σιτηρά από το Φανάρι. Περίοδος Εθνικής Αντίστασης. Πρωτοπόροι οι δάσκαλοι της Πάργας που εντάσσουν τον πληθυσμό στην Εθνική Αντίσταση. Δίνονται μάχες κατά του κατακτητή. Έρχεται η ώρα της απελευθέρωσης και ταυτόχρονα τα μαύρα μηνύματα για εμφύλιο.

Στη δεκαετία του 1946-1955 ο εμφύλιος αγγίζει και τον τόπο μας . Μάχες , εξορίες , εκτοπίσεις , φυλακίσεις . Με τη λήξη του εμφυλίου γίνεται προσπάθεια επούλωσης των πληγών. Ξεκινάει η κατασκευή ενός λειτουργικού οδικού δικτύου .(Θα διαρκέσει μέχρι το 1972!) Στις αρχές του 1950 χτίζεται το Δημοτικό Σχολείο Πάργας. Δημιουργείται τοπική εταιρία ηλεκτροδότησης της Πάργας "Η Ηλεκτρική" έργο πρωτοπόρο που αργότερα εντάσσεται στη ΔΕΗ. Έτσι η Πάργα αποκτά νωρίτερα από πολλές άλλες περιοχές της Ηπείρου ηλεκτρικό ρεύμα .

Στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα φίλοι της Πάργας καθιερώνουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στον τόπο μας . Είναι η πρώτη μορφή εσωτερικού τουρισμού.

Την ίδια εποχή η Πάργα αποκτά και υπεραστική συγκοινωνία με Πρέβεζα και Ηγουμενίτσα . ( Πάργα - Πρέβεζα πέντε ώρες !)

Μέχρι εδώ παρακολουθήσαμε την Πάργα να στηρίζει την οικονομία της στην παραγωγή του λαδιού , να προσπαθεί να ξεφύγει από την οδική απομόνωση και να κάνει τα πρώτα δειλά ανοίγματα στην τουριστική ανάπτυξη

2 η Περίοδος

Λειτουργεί ως Παράρτημα του Γυμνασίου Παραμυθιάς και στη συνέχεια αυτοτελώς το Γυμνάσιο Πάργας . Πνευματικός φάρος για την ευρύτερη περιοχή .

Κατασκευάζεται αποχετευτικό σύστημα που καλύπτει τα περισσότερα σπίτια του οικισμού .

Γίνεται προσπάθεια για τη δημιουργία και βελτίωση του τοπικού οδικού δικτύου.

Η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία συνεχίζεται. Το χειμώνα δύσκολα . Πολλές φορές όμως οι βαρκάρηδες και με άγριες συνθήκες τα καταφέρνουν. Ας παρακολουθήσουμε μια προσπάθειά τους . Το πλοίο αγκυροβολεί κοντά στις "Παυλούκες" (χαρακτηριστικά βράχια κοντά στο νησάκι) . Οι βαρκάρηδες προσεγγίζουν με καταπληκτική δεξιοτεχνία το πλοίο , κατεβάζουν επιβάτες , αποσκευές και εμπορεύματα στις βάρκες και τους μεταφέρουν σε μια ξύλινη αποβάθρα " τον μπόντε μας ". Όταν είχε τρικυμία , η προσέγγιση ήταν δύσκολη και η μεταφορά ακόμα δυσκολότερη . Οι βάρκες το χειμώνα ήταν τραβηγμένες στη στεριά . Τις έριχναν στη θάλασσα , όταν προσέγγιζε το πλοίο . Αν το καράβι λόγω καιρού δεν έπιανε Πάργα , ο επιβάτης πήγαινε Κέρκυρα και από εκεί πότε και πώς θα κατέληγε στην Πάργα κανείς δεν ήξερε .

Αρχές δεκαετίας του εξήντα σε αχυροκαλύβες στο Βάλτο έρχονται για τις καλοκαιρινές τους διακοπές οι πρώτοι Γάλλοι τουρίστες , μέλη του Club Mediterrannι . Αρχίζει δειλά τα πρώτα του βήματα ο εξωτερικός τουρισμός .

Την ίδια εποχή έχουμε και ένα ρεύμα μετανάστευσης προς Δυτική Γερμανία .

Το 1963 γίνονται τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Κωνσταντίνου Κανάρη στη γενέτειρά του , με μια πρωτοφανή κοσμοσυρροή .

Την ίδια χρονιά χτίζεται με δωρεά του Παργινού ευεργέτη Αθανασίου Δέσκα το κτίριο του Γυμνασίου και Λυκείου Πάργας .

Η ανάγκη για ψυχαγωγία των Παργινων καλύπτεται με τη λειτουργία του χειμερινού και θερινού κινηματογράφου "Θύαμις".

Κύρια αγροτική ασχολία η καλλιέργεια της ελιάς και η ελαικομιδή κάθε δεύτερο χρόνο . Γυναίκες από τις γύρω φτωχότερες περιοχές της Ηπείρου έρχονται στην Πάργα να εργαστούν στη συλλογή του καρπού που γίνεται από το έδαφος με το χέρι.

Ήδη η καλλιέργεια και το εμπόριο των κίτρων έχει σταματήσει. Το εθνικό κράτος του Ισραήλ έχει την ικανότητα να προμηθεύει με δικά του κίτρα τους ανά τον κόσμο Εβραίους.

Μέσα δεκαετίας εξήντα. Ο τόπος χρειάζεται έναν περιφερειακό δρόμο που να συνδέει την Πάργα με Ανθούσα και Αγια παρακάμπτοντας τον παραλιακό. Υπηρεσιακοί παράγοντες με τη σύμφωνη γνώμη και τοπικών παραγόντων κατασκεύασαν το δρόμο της Λιθίτσας. Μνημείο ανευθυνότητας , προχειρότητας και έλλειψης ευαισθησίας. Ένα οικολογικό και όχι μόνο έγκλημα που ο τόπος το πλήρωσε και εξακολουθεί να το πληρώνει.

Αρχίζει η τουριστική διαφήμιση της Πάργας . Σοβαρότατοι αρθρογράφοι, όπως ο Παύλος Παλαιολόγος , αρθρογραφούν στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο για την Πάργα , ξένα περιοδικά δημοσιεύουν άρθρα και φωτογραφίες της περιοχής. Με την ολοκλήρωση-ασφαλτόστρωση των δρόμων Πάργας-Πρέβεζας, Πάργας-Ηγουμενίτσας γίνεται εύκολη η οδική πρόσβαση η οποία καλύπτει την ακτοπλοϊκή που παύει να συνδέει την Πάργα με τον Πειραιά.

Τέλη δεκαετίας εξήντα- αρχές δεκαετίας εβδομήντα χτίζονται τα πρώτα τουριστικά καταλύματα και σημειώνονται οι πρώτες ρωγμές στον αγροτικό χαρακτήρα της οικονομίας της περιοχής.

Την ίδια εποχή αρχίζει μια έντονη ανοικοδόμηση στον οικισμό. Γκρεμίζονται παλιά και χτίζονται νέα σπίτια. Οι κατασκευαστές των κτιρίων αυτών δεν δείχνουν πάντα ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Η εποχή της χούντας εξάλλου δε φημίζεται για την αισθητική της. Το ιδιαίτερο χρώμα της Πάργας κινδυνεύει. Προκείμενου να προστατευθεί ο παλιός οικισμός με τα έντονα επτανησιακά του στοιχεία, εντάσσεται στους παραδοσιακούς οικισμούς. Χτίζονται νέες συνοικίες και η οικοδόμηση αυτή συνεχίζεται ακατάπαυστα μέχρι σήμερα .

Από τα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα και μετά, οι τουρίστες όλο και πληθαίνουν. Δημιουργούνται πολλές μικρές και μεσαίου μεγέθους τουριστικές μονάδες είτε με τη μορφή ξενοδοχείων είτε με τη μορφή ενοικιαζομένων δωματίων. Οι μονάδες αυτές , οικογενειακές κατά βάση, χωρίς εσωτερικές αντιοικονομίες, προσφέρουν ένα σταθερό εισόδημα στους κατόχους τούς και οικονομική ευμάρεια στην περιοχή.

Η συλλογή της ελιάς που πλέον γίνεται με ελαιοδύχτια σε συνδυασμό με τις επιδοτήσεις του λαδιού και το συνάλλαγμα των μεταναστών φέρνουν και αλλά χρήματα στην περιοχή. Αναπτύσσονται δυναμικές, άμεσα με τον τουρισμό συνδεδεμένες δραστηριότητες. Προσφέρονται θέσεις εργασίας και ενισχύεται με συνάλλαγμα η Εθνική Οικονομία. Η γη αποκτά μεγάλη οικοπεδικη άξια αλλά βασικές υποδομές καθυστερούν υπερβολικά.

Η περιοχή περνά σε μια κατεξοχήν τουριστική Οικονομία. Αξιόλογα έργα υποδομής αυτής της περιόδου είναι: ύδρευση, επέκταση παράλιας, κατασκευή προβλήτας, αποχέτευση, οδική σύνδεση με Πέρδικα , λειτουργία Κέντρου Υγείας, κατασκευή κλειστού Γυμναστήριου, ο δρόμος στο "Τουρκοπάζαρο", κατασκευή εργοστάσιου επεξεργασίας υγρών λυμάτων , κατασκευή και λειτουργία του Πνευματικού Κέντρου κ.α.

Σίγουρα χρειάζονται περισσότερα. . Ο Ενιαίος Δήμος Πάργας τα δικαιούται.

Ο τόπος όμως συνδυάζει το πράσινο της ελιάς και του πεύκου μ' αυτό το γαλάζιο της θάλασσας. Αυτό το εξαίσιο φυσικό περιβάλλον , η ομορφιά του παραδοσιακού οικισμού , το Κάστρο , το νησάκι της Παναγίας , οι ακρογιαλιές και τα κατάσπαρτα βράχια σε συνδυασμό με τις προσφερόμενες υπηρεσίες προσελκύουν όλο και περισσότερους επισκέπτες . Η Πάργα αναδεικνύεται σε κορυφαίο τουριστικό θέρετρο της Ηπείρου. Η Πολιτεία , αυτό το τουριστικό φαινόμενο , έχει υποχρέωση να το μελετήσει και να το βοηθήσει .

Όμως και εμείς έχουμε υποχρέωση να αναλάβουμε ορισμένες πρωτοβουλίες. Πρώτα-πρώτα προστασία του περιβάλλοντος . Προσπάθεια να μην εγκαταλειφθεί η καλλιέργεια της ελιάς , του δέντρου που όπως παρακολουθήσαμε , κυριολεκτικά διατήρησε στη ζωή τους Παργινούς . Καλλιέργεια αισθητικής και περιβαλλοντικής συνείδησης η οποία θα εκφράζεται με μια ανάπτυξη φιλική προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον και ταυτόχρονη ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς .

Η πρόοδος και η προκοπή της Πάργας είναι αποτέλεσμα του μόχθου ανθρώπων που από το υστέρημα ή το πλεόνασμά τους , από κοντά ή μακριά επένδυσαν σ' αυτό τον τόπο .

Όλα αυτά τα χρόνια συμπολίτες μας διακρίθηκαν στην επιστημονική και κοινωνική ζωή της χώρας. Αναδείξαμε Καθηγητές Πανεπιστημίου , Στρατηγούς σε πεδία μαχών, λαμπρούς εκπαιδευτικούς , στρατιωτικούς και αστυνομικούς σε κορυφαίες θέσεις της ιεραρχίας τους , κορυφαίους δικαστικούς και διπλωμάτες, λογοτέχνες , ποιητές, δημοσιογράφους , καλλιτέχνες, λαμπρούς επιστήμονες και τολμηρούς επιχειρηματίες . Όλοι διακρίθηκαν για την αγάπη προς τον τόπο μας . Όλοι προτάσσουν ότι είναι Παργινοί . Αναδείξαμε έναν μεγάλο αριθμό ευεργετών το οίκημα αυτό - στο οποίο στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Πάργας - είναι δωρεά του Νικόλαου Κόντου , ενός ακόμα ευεργέτη της Πάργας.

Τα παιδιά μας θέλουν να ζήσουν και να εργαστούν στον τόπο μας. Χαίρομαι που τα τελευταία χρόνια μαθητές του Δεσκείου Λυκείου Πάργας επιτυγχάνουν στις καλύτερες Πανεπιστημιακές Σχολές και το μέλλον των σπουδών του διαγράφεται λαμπρό .

Σ' αυτά τα παιδιά προσβλέπουμε , σ' αυτά στηρίζουμε την αισιοδοξία μας ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι ακόμα καλύτερα και πιο δημιουργικά για την Πάργα .

Σας ευχαριστώ πολύ .

https://sites.google.com/site/geodouros/Home/periechomena/omilies/parga-90-chronia-eleutherias-1