Η μαγεία των παλαιών παιχνιδιών

  

 Το πνεύμα των γιορτών επιτάσσει την ανάγκη για περισσότερο παιχνίδι. Κάποτε οι κούκλες λέγονταν “πλαγγόνες” και τα μωρά νανουρίζονταν με την “πλαταγή”, μια πήλινη κουδουνίστρα που έβγαζε ήχο από πετραδάκια. Σήμερα το τσίγκινο ποντικάκι που καιροφυλακτεί κοντά σε ένα σακί αλεύρι, αντικαθίσταται από την Barbie Fashionista και τις πειρατικές φρεγάτες των Playmobil. Ο κόσμος των παιδιών είναι πλέον τοποθετημένος στα ράφια γνωστών πολυκαταστημάτων και σε μεγάλο ποσοστό, κατασκευάζεται από πλαστικά υλικά που απομυθοποιούν τη μαγεία της παράδοσης.

  Εβδομάδα των Χριστουγέννων και παραμονές Πρωτοχρονιάς και οι περισσότεροι γονείς έχουν ξεχυθεί στα μαγαζιά για να αγοράσουν στα παιδιά τους τα δώρα που θα φέρει στο σπίτι ο Άγιος Βασίλης. Μετά το γάλα και τα μπισκότα που θα του αφήσουν δίπλα από το δέντρο, τα παιδιά θα ξετυλίξουν με προσμονή τα παιχνίδια που κατέφθασαν από τη μακρινή Λαπωνία! Το περιεχόμενό τους θα θυμίζει άραγε σε κάτι, τα παλαιά και ξεχασμένα παραδοσιακά παιχνίδια των περασμένων εποχών; 

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, τα κορίτσια στην αρχαία Ελλάδα μπορούσαν να παίζουν με μια διαφορετική από τα σημερινά δεδομένα κούκλα, την πήλινη πλαγγόνα που είχε επιμελημένο χτένισμα, πανύψηλα πόδια και λεπτό κορμό. Στη νεότερη Ελλάδα, οι μητέρες έφτιαχναν στα παιδιά τους κούκλες από ζυμάρι, στάχυα, κουρέλια, ή από κάλτσες παραγεμισμένες με άχυρα. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα, έκαναν κούκλες από καλαμπόκι, τσουβάλια ή από την πρώτη πάνα του μωρού. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όσοι πατεράδες ήταν βοσκοί σκάλιζαν μια κούκλα, την κουτσούνα, που κρατούσε στα χέρια της κάποιο χριστιανικό σύμβολο για να προστατεύει τις κόρες τους από το κακό ή διάφορες ασθένειες.

 Τα αγόρια προτιμούσαν τα ομαδικά παιχνίδια που έπαιζαν συνήθως σε πεζούλια. Πεντόβολο, ντάμα, ποδοσφαιράκι, σαλίγκαρο, τρίλιζα, βεζύρης είναι μόνο μερικά από αυτά που τα έκλεβαν από άλλες ασχολίες, τα μεσημέρια. Τα πιο αγαπημένα παιχνίδια ήταν εκείνα που έπρεπε να ασχοληθείς μαζί τους, προκειμένου να κατασκευαστούν. Τι είναι αυτό λοιπόν που έχει αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου στα παιχνίδια; Τα παιδιά κατά το παρελθόν, “ρουφούσαν” ιστορίες με μαριονέτες, γαντόκουκλες και πιερότους. Σήμερα, ένα παιδί προτιμάει να μάθει για την ιστορία της μαριονέτας από τα DVD, χωρίς να πειραματιστεί με την αφή.

Η ανυπομονησία για το περιεχόμενο υπήρχε σε κάθε εποχήΗ ανυπομονησία για το περιεχόμενο υπήρχε σε κάθε εποχή.

Το παλαιό παιχνίδι έχει μεγάλη ιστορία σε όλο τον κόσμο, από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ο αιώνα. Ξύλινα, ρώσικα, επιτραπέζια παιχνίδια, παιχνίδια της πεντάρας, αλογάκια, κούκλες όλων των ειδών, κουδουνίστρες, και μινιατούρες ήταν μερικά μόνο από τα παιχνίδια που έπαιζαν και λάτρευαν κάποτε τα παιδιά. Κάθε παλαιό παιχνίδι κουβαλά επάνω του, τη μυρωδιά του χρόνου. Σε μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο γεμάτο χρώμα και παιδικά χαμόγελα... Όπως στο σπίτι του Ισπανού θεατρικού συγγραφέα,Φεδερίκου Γκαρθία Λόρκα στη Γρανάδα, όπου ο χώρος έχει μετατραπεί σε μουσείο παιχνιδιών.

Αυτοσχέδια ποδοσφαιράκια, παπάκια σε ρόδες, κλόουν με τύμπανα, τσίγκινα αυτοκινητάκια, τρενάκια. Πολλά από αυτά τα παιχνίδια κοσμούσαν κάποτε τα παιδικά δωμάτια. Θυμάστε την “πατατούφα” ή την “μπιμπιμπό”; Ξέρατε πως η “Σίντι” πρόλαβε το ψυγείο πάγου; Γνωρίζετε τις κούκλες του “καναπέ”; Τη δεκαετία του 1950, οι ναυτικοί, επιστρέφοντας από τα ξένα, τις έκαναν δώρο στις γυναίκες και τα παιδιά τους. Συνήθως, ήταν ιταλικές με πράσινη και ροζ οργαντίνα και οι γυναίκες τις προόριζαν αποκλειστικά για τον καναπέ, αφού πρώτα τις τοποθετούσαν με σχολαστικό και προσεκτικό τρόπο εκεί. Αυτό σημαίνει πως δεν άφηναν κανέναν, ούτε τα παιδιά τους να παίξουν με αυτές.

Οι κούκλες άλλοτε ήταν στατικές και άλλοτε με κινητά μέλη, (τα λεγόμενα νευρόσπαστα). Εκείνες που δεν είχαν μαλλιά ήταν μάλιστα, μία μόδα που καθιερώθηκε, πριν την δεκαετία του 1940. Από άποψη ποιότητας, κάποια παιχνίδια πάντοτε ξεχώριζαν από κάποια άλλα. Τα ρώσικα παιχνίδια θεωρούνται για παράδειγμα, καλύτερα από τα γερμανικά, και εμείς είχαμε πάντοτε ως πρότυπο στην κατασκευή παιχνιδιών, τη γερμανική και γιαπωνέζικη τεχνική κατασκευής των τσίγκινων παιχνιδιών.

Το παιχνίδι στην αρχαία Ελλάδα

Ανατρέχοντας πίσω, στην αρχαία Ελλάδα, ο ρόλος του παιχνιδιού κατείχε κι εκεί δεσπόζουσα σημασία. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες έπαιρναν συνήθως, Έλληνες δασκάλους για να μεταφέρουν στα παιδιά τους την ιστορία των παιχνιδιών. Ο Πλάτωνας τόνιζε ότι τα παιδιά έπρεπε μέχρι την ηλικία των έξι ετών, να παίζουν με όποια παιχνίδια ήθελαν και όπως ήθελαν. Θα έπρεπε όμως, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, να τους δίνεται πρώτα μία καθοδήγηση. Ο Αριστοτέλης συμβούλευε τους γονείς να δίνουν, όσο γίνεται πιο πρωτότυπα παιχνίδια στα παιδιά για να αναπτύσσουν τη δημιουργική τους φαντασία.

Τα κορίτσια στην Αρχαία Ελλάδα έπαιζαν με κούκλες, όπως και σήμερα. Έχουν σωθεί πήλινες, οστέινες ή ακόμα και μαρμάρινες κούκλες, ενώ έχουν βρεθεί και άλλες από πιο φθαρτά υλικά, όπως ξύλο, κερί, γύψο ή ύφασμα. Τα αγόρια έπαιζαν με ομοιώματα αμαξών, όπως τα σημερινά παιδιά με αυτοκινητάκια. Δύσκολα, όμως, ένα κορίτσι πια, θα παίξει με τόπι ή στεφάνι ή ένα αγόρι με πήλινο παιχνίδι σε μορφή ζώου.

“Τα παιδιά μπορούν να φτιάξουν τα πάντα”, είχε επισημάνει τέτοιο καιρό, πέρσι σε έκθεση παιχνιδιών, η κα. Καρακώστα, τονίζοντας πως η κατασκευή μίας κούκλας είναι ένας στόχος επιτεύξιμος για κάθε παιδί. Φανερά τασσόμενη, κατά των καινούριων παιχνιδιών που κυκλοφορούν στην αγορά, προσθέτει πως το να φτιάξουν τα παιδιά μόνα τους μία κούκλα από το να την αγοράσουν είναι μία ποιοτικότερη λύση: “Με ένα χειροκίνητο καλούπι κατασκευάζεις το πρόσωπο και μετά το ζωγραφίζεις”.

Η μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη κατασκευή παιχνιδιών έχει διαμορφώσει και τις αντίστοιχες υλικές συμπεριφορές των παιδιών. Η αρχική σύλληψη ωστόσο, των παιχνιδιών παραμένει περίπου, ίδια γιατί απορρέει από την ανυπομονησία των παιδιών για παιχνίδι. Τα αρώματα, η μακρινή αίσθηση των παραδοσιακών παιχνιδιών κάνει πολλά από αυτά να φαίνονται αξιοπερίεργα στα μάτια των σύγχρονων παιδιών. Για τους μεγάλους, ένα παλαιό παιχνίδι είναι μια γλυκιά ανάμνηση, για τους μικρούς μια βόλτα σε βιτρίνες παιχνιδιών του παρελθόντος, είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση.

ΠΗΓΗ