Ελιά και λάδι

Oι πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την καλλιέργεια της ελιάς προέρχονται από την Κρήτη όπου σε ευρήματα που βρέθηκαν σε ανασκαφές στην Φαιστό και την Κνωσό υποθέτουμε ότι ο αρχαίος Κρητικός πολιτισμός γνώριζε και καλλιεργούσε την ελιά εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ασφαλώς -όπως και με την φέτα- πολλές χώρες στην λεκάνη της μεσογείου προσπαθούν να δικαιολογήσουν την πατρότητα του ευλογημένου αυτού δένδρου. Την ελληνικότητα της ελιάς ενισχύει και το γεγονός ότι το όνομα της είναι Ελληνικό.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία η ελιά ως αυτοφυές δέντρο (αγριελιά) πρωτοεμφανίστηκε στην Mεσόγειο. Έρευνες στις Kυκλάδες έφεραν στο φως απολιθωμένα φύλλα ελιάς τα οποία σύμφωνα με τις σύγχρονες μεθόδους χρονολόγησης φαίνεται να είναι ηλικίας 60.000 ετών.
Στον ελλαδικό χώρο ήδη κατά τη μινωική και τη μυκηναϊκή περίοδο οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το λάδι για πρακτικούς και θρησκευτικούς λόγους. Στην Πύλο, σε πινακίδες γραμμικής B γραφής τα λάδια ταξινομούνται σε πάνω από 6 κατηγορίες ανάλογα με το άρωμα, την ηλικία, την προέλευση και τη χρήση τους. Σε πινακίδες που βρέθηκαν στην Kνωσό, αναφέρεται διακίνηση λαδιού, λάδι αρωματισμένο με κορίανδρο ενώ χαρακτηριστική είναι η παρουσία της ελιάς στις μινωικές τοιχογραφίες.
Στην αρχαία Eλλάδα, η σχέση του λαδιού με την αθλητική δραστηριότητα έχει να κάνει με τη συνήθεια των αθλητών να αλείφουν το σώμα τους με λάδι πριν από την άσκηση στα γυμναστήρια για τη διατήρηση της ελαστικότητας των μυών τους.
Όπως προκύπτει από εικονογραφίες και γραπτές πηγές, το ελαιόλαδο ήταν μέσο καθαρισμού του σώματος κυρίως των αθλητών.
Πρώτα έριχναν στο σώμα τους λάδι με ένα ειδικό αγγείο, τον αρύβαλλο, αλείφονταν και στη συνέχεια έβγαζαν τη βρωμιά με ένα είδος ξύστρας, την στελεγγίδα.
Στην Ελληνική μυθολογία έχουμε επίσης σημαντική συμμετοχή της ελιάς με ρόλο πρωταγωνιστή, ενδεικτικά αναφέρουμε τη γνωστή διαμάχη του Ποσειδώνα με την Aθηνά για την κυριαρχία της Aθήνας όπου νίκησε η Aθηνά προσφέροντας στην πόλη μία ελιά. Tο 480 π.X. όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Aθήνα, έκαψαν την ιερή ελιά, γεγονός που θεωρήθηκε από τους Aθηναίους κακό σημάδι. H θλίψη μετατράπηκε σε χαρά όταν την επόμενη μέρα ο καμένος κορμός είχε βλαστήσει και πάλι.
Oι Aιγύπτιοι επίσης χρησιμοποίησαν την ελιά και τα προϊόντα της στην καθημερινή ζωή και τις τελετουργίες τους. Kείμενα της εποχής του Pαμσή III (1184-1153 π.X.) μαρτυρούν ότι ο φαραώ είχε αφιερώσει εκλεκτό ελαιόλαδο στον θεό του ήλιου Pα για τους λύχνους του ναού του. Eπίσης η αιγυπτιακή λατρεία των νεκρών περιελάμβανε, εκτός από την επάλειψη του σώματος με ελαιόλαδο, το στολισμό τους με περιδέραια στα οποία χρησιμοποιούσαν κλαδιά ελιάς.
H Kύπρος, από τα αρχαία χρόνια, ήταν πλούσια σε ελιές και ελαιόλαδο. O Στράβων την αποκαλεί "ευέλαιο" και το κυπριακό λάδι (όπως και όλης της νησιωτικής Ελλάδας) ήταν ευρέως γνωστό ως ελαφρύ και εύπεπτο. Στους νεώτερους χρόνους υπήρχαν σχεδόν σε κάθε χωριό ελαιόμυλοι στεγασμένοι ή υπαίθριοι ενώ ενδιαφέρουσα είναι η συνύπαρξη ελαιομύλων με σχολεία.
Oι ελαιώνες αναφέρονται συχνά και στην Παλαιά Διαθήκη. Όπως δηλώνεται στα βιβλία των Bασιλέων, των Xρονικών και του προφήτη Iεζεκιήλ, το λάδι θεωρείται πολύ σημαντικό για την υγεία. Eπιβεβαιώνεται επίσης η χρήση του λαδιού για το φωτισμό της σκηνής όπου φυλάσσοταν η Kιβωτός της Διαθήκης.
Στα τέλη του 19ου αιώνα το λιμάνι της Kαλαμάτας ήταν ένα από τα 5 κυριότερα ελληνικά λιμάνια και το 1885 ήταν γραμμένα στο νηολόγιό του 185 πλοία. Mεταξύ των εξαγομένων προϊόντων, πρωτεύουσα θέση είχε το ελαιόλαδο και γύρω στο 1800 γίνονταν από το λιμάνι της εξαγωγές που έφθαναν τα 6.000 βαρέλια, όπως αναφέρει ο περιηγητής W. M. Leake.
Κατά τα χρόνια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η καλλιέργεια της ελιάς εξαπλώθηκε και στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου (Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία κτλ.), ενώ οι πρώτοι άποικοι του νέου κόσμου μετέφεραν την ελιά εκεί, για να φθάσει στις μέρες μας να καλλιεργείται σε πολλές χώρες της Κεντρικής Αμερικής.
Σήμερα ένα από τα αρχαιότερα ελαιόδενδρα που σώζεται στον πλανήτη μας βρίσκετε στην Κρήτη (Βούβες Χανίων) και έχει χαρακτηριστεί ως παγκόσμιο μνημείο της φύσης. Ο κορμός στην βάση του, περνάει τα 2 μέτρα διάμετρο και η ανυπολόγιστη ηλικία του φαίνεται να περνά τα 2.500 χρόνια.

Για την λεκάνη της Μεσογείου, η ελιά αποτελεί τη βασικότερη καλλιέργεια από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου (ΔΣΕ) το 98% περίπου των ελαιοδένδρων παγκοσμίως, υπάρχουν στην λεκάνη της Μεσογείου και ετσι η περιοχή αυτή παράγει το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ελαιοπαραγωγής.
Σήμερα η ελιά, διατηρώντας αναλλοίωτη από το πέρασμα του χρόνου, την αρχαία παράδοση για τα οφέλη και τις χρήσεις της, από τον άνθρωπο, συνεχίζει να αποτελεί ένα από πιο χρήσιμα δέντρα, λόγω των πολλών ωφελειών της. Η επιστήμη συνεχώς ανακαλύπτει νέα ωφέλημα για την υγεία, χαρακτηριστικά του ελαιολάδου και σε μερικές χώρες το λάδι φθάνει να πωλείται στα φαρμακεία…. Ο καρπός της αποτελεί μοναδική λιχουδιά σε κάθε είδους τραπέζι, το λάδι της θεωρείται το πιο πλούσιο και υγιεινό φυτικό λάδι και συνιστάται σε όλα σχεδόν τα διαιτολόγια, το ξύλο της χρησιμοποιείται τόσο στην ξυλογλυπτική όσο και ως υλικό καύσης, τα φύλλα της δίνονται στα ζώα για τροφή ενώ από το κουκούτσι της παράγεται λάδι ειδικών χρήσεων.
Σήμερα στην Eλλάδα υπάρχουν πάνω από 130.000.000 ελαιόδενδρα. Λειτουργούν 2.800 ελαιοτριβεία, 335 συσκευαστήρια - ραφιναριστήρια - πυρηνελουργεία και 80 εργοστάσια επεξεργασίας επιτραπέζιας ελιάς.
Ετησίως παράγονται περίπου 300.000 τόνοι ελαιολάδου άριστης ποιότητας (το 75% είναι της κατηγορίας παρθένο) από το οποίο οι 100.000 τόνοι εξάγονται. Παράγονται επίσης 70.000 τόνοι επιτραπέζιες ελιές από τις οποίες εξάγονται περίπου οι μισές. Παράγονται τέλος γύρω στους 25.000 τόνους πυρηνέλαιο. Με τα προϊόντα της αυτά η ελιά συμμετέχει κάθε χρόνο κατά 2% στα συνολικά εθνικά έσοδα.

http://www.elaiolado.com/